De lange versie van de zelfpromotiespot voor het Play4-programma ‘De Slimste Mens ter Wereld’ brengt de presentator van het programma en andere protagonisten in beeld in verschillende historisch geïnspireerde ensceneringen, en gaat samengevat als volgt.
De eerste scène toont een gekruisigde man en twee gekruisigde vrouwen die in een Romeinse setting worden toegesproken door de presentator in aanwezigheid van twee soldaten.
Voice-over: “Dit verhaal kennen we allemaal. Het begon zo’n tweeduizend jaar geleden.”
Presentator: “Jezus, denk aan je tijd. We zoeken nog vier keukenkruiden.”
Man 1: “Pas. Godverdomme.”
Presentator: “We spelen de grote finale met jou, Ella, en met Jezus.”
Man 1: “Dan toch? Halleluja.”
Presentator: “Nee, haar zus, Olga.”
Vrouw 1: “Jesus, wat een boomerhumor hier.”
Soldaten: “Jezeke is verloren halleluja hallo.”
Vrouw 2: “Jij kunt tenminste water in wijn veranderen.”
Voice-over: “Daar waar Jezus slechts één keer verrees, verscheen elk jaar opnieuw De Slimste Mens ter Wereld.”
De volgende scène speelt zich af in de Middeleeuwen en toont twee mannen en een vrouw op een brandstapel die worden toegesproken door de presentator.
Presentator: “De builenpest krijg je van ons cadeau.”
Vrouw 3: “Hier, kwakzalvertje.”
Presentator: “Maar aan welke ziektes lijd jij ongetwijfeld nog?”
Man 2: “Cholera. En ... syfilis.”
Vrouw 4: “Dat is vals. Die syfilis heb je van mij.”
Man 3: “Lap, dan hang ik er ook aan.
Vrouw 3: “Dat is om te rotten, hé Cleymans.”
Voice-over: “De quiz evolueerde van volksvermaak tot een adellijk tijdsverdrijf.”
De volgende scène speelt zich af in de Renaissance en toont een vrouw die een schilderij vasthoudt voor de quizkandidaten terwijl een man snel een ander schilderij aan het maken is.
Vrouw 5: “Gourmetten? Nee. Zijn dat tapas? Nee. Foodsharing?”
Presentator: “Nee.”
Vrouw 5: “Samen tafelen?”
Presentator: “Het Laatste Avondmaal, ik reken het goed. Volgend schilderij. Hop.”
Vrouw 6: “Allee, manneke.”
Man 4: “Fuck dit. Tien schilderijen in een minuut. Zoek een andere zot. Hier. Kutspel.”
De volgende scène toont zwart-witbeelden van Churchill, Roosevelt en Stalin, waarna Churchill wordt toegesproken door de presentator en diens jonge versie in beeld komt.
Presentator: “Churchill, wat eet de Vlaming het liefst op zijn boterham?”
Churchill: “Marmelade. Stop.”
Voice-over: “Zelfs wereldleiders popelden om hun kennis te etaleren aan de bevolking en aan kleine Erik.”
Presentator: “We zochten nog kaas en choco.”
Vrouw 7: “Of poepgelei.”
Jonge versie van de presentator: “Poepgelei.”
Voice-over: “Zo werd de quiz van generatie op generatie doorgegeven, van keizer tot koning tot quizmaster. Van de Slimste tot de Allerslimste Mens ter Wereld. Vanaf 5 september op Play4.”
Op het YouTube-kanaal en de website van GoPlay gaat deze spot vergezeld van de volgende tekst:
“Historische vondst in De Slimste Mens ter Wereld: 2000 jaar oude beelden ontdekt.
Er wordt wel eens gezegd dat de geschiedenis zich herhaalt. Een volkswijsheid die ook geldt voor De Slimste Mens ter Wereld, want Erik Van Looy neemt dit jaar zijn strafste kandidaten uit het verleden mee. Zij betreden de legendarische arena en vechten uit wie van hen nu De Allerslimste Mens ter Wereld is. Vanaf 5 september op Play4 en GoPlay.”.
Op de Facebookpagina van Play4 gaat deze spot vergezeld van de volgende tekst:
“Wie is er klaar voor een streepje geschiedenis? De Allerslimste Mens ter Wereld, vanaf 5 september op Play4 en GoPlay.”.
In de korte versie van de spot verschijnt de tekst “De Slimste Mens ter Wereld - Anno 33 na Christus” op het scherm en wordt de scène van de kruisiging getoond.
Presentator: “Jezus, denk aan je tijd. We zoeken nog vier keukenkruiden.”
Man: “Pas. Godverdomme.”
Soldaat 1: “Hele dagen over het water lopen, maar van oregano heeft hij nog nooit gehoord.”
Soldaat 2: “Het Laatste Avondmaal was naar het schijnt ook maar flauwe bucht.”
Vrouw 1: “Jesus, wat een boomerhumor hier.”
Vrouw 2: “Hé, jij kunt tenminste water in wijn veranderen.”
Tekst op het eindscherm: “De Allerslimste Mens ter Wereld - 5 september 21.00”.
1) In een tijd waarin hele afleveringen van FC De Kampioenen geschrapt worden om toch maar niemand tegen de schenen te stampen, vindt de klaagster het frappant hoe er gespot wordt met de religie waarop de waarden en normen van de Westerse wereld gebaseerd zijn.
2) De klaagster deelde mee dat niet alleen de kruisiging van Jezus in het belachelijke getrokken wordt maar dat er nog een schepje bovenop wordt gedaan door de acteur die aan het kruis hangt te laten vloeken.
3) De klager uitte zijn ongenoegen over de trailer want die is diep kwetsend en vernederend voor christenen. In zijn ogen is dit wansmakelijk en beledigend ten aanzien van de diepste overtuigingen van mensen in de samenleving.
4) Volgens de klaagster is dit in het belachelijke trekken van het geloof en betaamt dit zeker niet. Zij deelde mee dat dit onrespectvol is naar de christenen toe en zeker niet als grappig bevonden wordt.
De adverteerder wenste ten stelligste te benadrukken dat het opzet van zijn zelfpromotiespot in geen geval de bedoeling had het katholieke geloof in het algemeen of de katholieke kerk in het bijzonder te beledigen of kleineren. Sinds de creatie van het programma heeft hij steeds getracht gevoelige maatschappelijke thema’s aan te kaarten. De seizoenen maken dan ook deel uit van een rijk gevulde traditie, waar alle lagen van de bevolking, culturen en geloofsovertuigingen elk hun plaats verdienen. Verschillende personen zijn de revue gepasseerd, gaande van politici tot professoren, journalisten, acteurs, mensen uit de culturele/sociale sector en gelovigen. Religie en cultuur en diversiteit zijn dan ook thema’s die hem niet onbekend zijn.
Het opzet van het gepromote programma werd hierbij doorheen de jaren getypeerd door parodie, karikaturen, satire en scherpe humor. Geen enkele kandidaat werd of wordt gespaard. Personen met uiteenlopende religieuze overtuigingen hebben hun deelname steeds als positief ervaren, en dit uitte zich ook in de populariteit van het programma. Dit is net de insteek die de adverteerder met zijn productie beoogt, namelijk het wegwerken van taboes en het bespreekbaar maken van delicate onderwerpen. Het is vanuit deze optiek dat de betreffende zelfpromotiespot gekaderd dient te worden. Ook vorige promotionele clips voor het programma hadden specifieke, uiteenlopende thema’s (in 2017 was het concept “Hoogmis van de Kwis”; in 2018 was het concept “Star Trek Parodie”; in 2019 werd er een “Urban/Gaming Campagne” voorgesteld; in 2020 ging men voor een “Jaren 70’ Pornoset”; in 2021 werd een “Maffia” thema voorgesteld). Zeker de campagne van 2017 verdient volgens de adverteerder verdere aandacht in deze context. In dat jaar werd er immers ook een klacht gericht aan de JEP. Aan de grondslag lag eveneens een promospot van de Slimste Mens ter Wereld, ook ditmaal in een katholiek-religieus geïnspireerde setting, waarbij sommige dialogen door de klager werden opgevat als “spottend” t.o.v. christenen en katholieken. In haar beslissing van 24 oktober 2017 stelde de JEP echter terecht geen inbreuk vast.
Ten overvloede wenste de adverteerder er nog uitdrukkelijk op te wijzen dat hij bewust heeft gekozen voor een niet-realistische uitwerking van het Bijbelverhaal. Dit jaar wordt gekenmerkt door de twintigste editie van “De Allerslimste Mens”, vandaar dat de productie wilde terugkeren in de tijd met historische referenties – een soort van terugblik naar het ontstaan van het programma dus. Bij aanvang van de spot is al meteen duidelijk dat deze humoristisch van aard is, gelet op de setting en de interactie tussen de verschillende acteurs. De campagne heeft enkel tot doel het programma te promoten, dit door toepassing te maken van een verhaal dat iedereen kent. De spot in kwestie kan in lijn met vorige spots gekenmerkt worden door een humoristische en satirische weerklank. De achterliggende gedachte is dan ook louter van promotionele aard, en dus in geen geval ter beschimping van het katholieke geloof of godsdienstige overtuigingen. De referentie naar het Bijbelverhaal vormt ook slechts een klein onderdeel van de spot. Verder wordt gerefereerd naar Middeleeuwse gebruiken, waaronder de brandstapel, en ingespeeld op toespraken van grote wereldleiders. Dit alles vormt een soort humoristische toespeling op de wereldgeschiedenis “door de eeuwen heen”. Hij betreurt dan ook ten zeerste dat betreffende promotieclip negatieve gevoelens teweegbrengt bij sommige kijkers.
De Jury heeft kennisgenomen van de zelfpromotiespots voor het tv-programma ‘De Slimste Mens ter Wereld’ in kwestie en van de klachten die daarop betrekking hebben.
Zij heeft vastgesteld dat de lange versie van de spot de presentator van het programma en andere protagonisten in beeld brengt in verschillende historisch geïnspireerde ensceneringen ervan, waaronder niet alleen de kruisiging van Jezus in de Romeinse tijd, maar ook een Middeleeuwse brandstapel, bekende Renaissanceschilderijen en een bijeenkomst van wereldleiders tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Zij heeft er ingevolge het antwoord van de betrokken zender onder meer nota van genomen dat deze ter gelegenheid van de twintigste editie van “De Allerslimste Mens” een fictieve terugblik naar het ontstaan van het programma wou realiseren aan de hand van humoristische toespelingen op de wereldgeschiedenis door de eeuwen heen.
De Jury is van mening dat deze insteek ook duidelijk naar voor komt uit de spots in kwestie en dat met name het parodiërende en karikaturale karakter van de spots duidelijk blijk geeft van het figuurlijke karakter van de diverse ensceneringen, waaronder ook die van de kruisiging, en ook als dusdanig zal worden herkend door de gemiddelde kijker, te meer daar de spots betrekking hebben op een tv-programma dat bekend staat om zijn humoristische insteek en de gekende protagonisten van het programma in beeld brengen.
Gelet op deze context is de Jury van oordeel dat de spots niet kleinerend of discrediterend zijn voor het christelijke geloof of voor personen van christelijke religieuze overtuiging en hun waardigheid niet aantasten.
De Jury is derhalve van oordeel dat de betrokken spots niet strijdig zijn met de JEP-Regels inzake de afbeelding van de mens op dit punt.
Bij gebreke aan inbreuken op wettelijke of zelfdisciplinaire bepalingen, heeft de Jury derhalve gemeend geen opmerkingen te moeten formuleren op dit punt.
Aangezien geen hoger beroep werd ingesteld, werd dit dossier afgesloten.
Barastraat 175, 1070, Brussel, Belgie.
E-mail: info@jep.be
Tel: +32 2 502 70 70
